ZENGEZUR KORİDORU
Veysel Fırat
Tarih var olduğundan beri Türk milleti üzerinde hep oyunlar olmuş olmaya da devam etmektedir. Bu oyunlar Türk milletini müstakil küçük devletler halinde, birbirlerine hasım olarak yaşama mecburiyetinde bırakmıştır. Asgari tarih bilgilerimizle bile baktığımızda aynı dönemde ve coğrafyada farklı küçük Türk devletlerinin birbirleriyle mücadele içinde yaşadıklarını görürüz. Asya Hun Devleti ile birlik sağlandığında dünya devleti olup zenginlikler içinde yaşamışken birliğimiz bozulduğunda sefalet içinde yaşar olmuşuz. Osmanlı Devleti ile Türk birliği sağlanınca muazzam bir dünya devleti kurmayı ve dünyaya nizam vermeyi başarmışız.
Türk milletinin kurtuluşu Dünya Türk Birliği’nin sağlanmasına bağlıdır. Bütün dünya bunu biliyor ama çoğumuzun farkında olmadığı da acı gerçeğimizdir.
Aşikar olan şu ki, Türk birliğinden doğacak yeni dünya düzeni ile çıkarları zedelenecek olan devletler bunu bildikleri için Türk dünyası ile Türkiye’nin arasına Ermenistan’ı engel olarak koymuşlardır. 28 Kasım 1920 yılında Rusya destekli Azerbaycan'ın komünist yönetimi, Zengezur bölgesini Ermenistan'a sebepsizce vererek Ermenistan ile İran komşu olurken, Nahçivan’la Azerbeycan birbirinden kopmuş oldu. 43 kilometrelik bir mesafe binlerce kilometrelik bölgeyi birbirinden ayırıyordu. Türkiye ile Türk devletleri arasında ki bağlantıyı kesilmiş, Azerbaycan’a ait olan Nahçivan özerk olarak İran ve Ermenistan arasında sıkışıp kalmıştı.
1920’lerde Nahçivan’ı Ermenistan’a bağlama girişimlerinden rahatsız olan Atatürk, kurmaylarına hitaben: ‘Nahçıvan Türk kapısıdır. Bu hususu nazar-ı itibara alarak elinizden geleni yapınız” demiştir. 1920 ile 1932 yılları arasındaki çalışmalar sonuca ulaşmış ve Nahçıvan’a komşu olduğumuz anlaşma18 Haziran 1932 yılında Tahran’da imzalanarak Türkiye-İran sınırı son şeklini almıştır.
Baskın Oran, Türkiye Dış Politikası kitabında, Türk-İran sınırının 1932’de imzalanan bu antlaşma ile son halini aldığını söyler. Antlaşmayla, Ağrı Dağı bölgesi tümüyle Türk tarafında bırakılırken karşılığında da Van’ın Kotur bölgesinde ki bir yer İran’a bırakıldı. Böylece Nahçinan’a kara bağlantımızı sağlamayı başardık. Tarih açısından küçük ancak etkisi bakımından çok büyük olan bu anlaşma sayesinde Zengezur Koridoru hayata geçirilebiliyor.
Zengezur Koridoru, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nın Azerbaycan tarafından kazanılmasının ardından Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanan ateşkes antlaşmasının 9. Maddesi gereğince Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bağlantıyı kuracak olan koridordur. Koridor Ermenistan topraklarında inşa edilecektir. Koridorun güvenliği Rusya Federasyonu Federal Güvenlik Servisi Sınır Muhafıza Servisi sağlayacaktır. Azerbaycan’ın batı illeri ile Nahçıvan'ı birleştirecek olan koridor aynı zamanda Çin'den Orta Asya’ya, Hazar Denizi’ne, Kafkasya ve Türkiye'ye ve Avrupa’ya uzanan stretejik bir yol olacaktır.
Rusya bu koridoru istemiyor çünkü Türk dünyası bu sayede Ruslara muhtaç olmadan dünyaya açılacak, Türkler arasında bağlantı sağlanacak ve Türk Devletleri Teşkilatı, Turan ülkesi kurma yolundaki önemli bir adımı atmış olacaktır.
İran Zengezur Koridoru`na karşı çıkan ülkelerin en başında gelmektedir. Zengezur Koridoru’nun gelişiminde Ermenistan’ı tezlerini desteklemektedir. Sebebi ise Türkiye ve Türk dünyası arasındaki ilişkiyi kesmektir. Ayrıca Türklerin çoğunlukta yaşadığı ve Türk Yurdu olarak bilinen Güney Azerbaycan bölgesini kaybetme korkusu yaşamaktadır. İran’ı oluşturan nüfusun içinde Türklerin Farslardan daha çok olduğunu düşünürsek bu nüfusun bir gün Azerbaycan’a bağlanmak istemesinden korkması doğaldır. 2. Karabağ Savaşı’nda açıkça Ermenistan’a destek veren İran, Türkiye faktörü olmasa ordusunu fiilen Ermenilerin yanında savaşa katacak potansiyeldedir. Üstelik bu koridor nedeniyle İran, Türkiye ve Azerbaycan aleyhine ulaşım ve taşımacılık alanındaki üstünlüğünü de kaybedecektir.
Zengezur geçidi başta Azerbaycan, Türkiye, Ermenistan, Rusya, İran, Gürcistan, Türk Devletleri, Çin, ABD, AB ülkeleri ve diğer ülkeler olmak üzere bu bölge ile ilişkili tüm ülkelerin ekonomik güçlerine doğrudan etki etmektedir. Taşıma maliyetleri ve zaman açısından rekabet şartlarının değişmesine neden olacak, taşıma ve vergi gelirlerinde önemli bir artışın oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bu bazı ülkeler için olumlu bazı ülkeler için olumsuz yönde olacaktır. Bu nedenle Zengezur tüm dünyanın takip ettiği önemli bir coğrafyadır. Zengezur koridoru ile bölgedeki güç dengelerinin değişmesi söz konusu olacağı için güç sahiplerini rahatsız etmektedir.
Bütün engellemelere rağmen Türkiye ve Azerbaycan’ın kararlı tutumu ve oluşan yeni şartlar Türkiye’nin lehine gelişmiş elimiz güçlenmiştir. Ermenistan`ın anlaşmaz tutumuna ve geri planda kendisini yönetenlerin desteğine rağmen Zengezur Koridoru önünde sonunda gerçekleşecek Turan yolundaki en büyük engel kalkacaktır. Artık geri dönüşü olmayan bir yoldayız.
Veysel FIRAT
