'Değerler Neye Değer' Sorusuna Hekimhanlının Değer Taşıyan Cevabı Üzerine Düşünceler

Değerler; sosyoloji ile birlikte psikoloji, sosyal psikoloji, antropoloji, sosyal antropoloji, hukuk gibi bilim alanlarının temel konu başlıklarından biridir. Değerin Türkçe karşılığı önemdir. Göreli olarak, herhangi bir hususta önem verdiğimiz şeyler, nesneler, insanlar, olaylar ve durumlar için kullanılmaktadır. Sosyolojik anlamda maddi ve manevi değerler biçiminde iki çeşit değer hayatımızda bulunmaktadır.

İnsanların dünyaya, olaylara, durumlara ve diğer insanlara karşı duruşlarında önem verdiği şeylerin de etkisi bulunmaktadır. Eğer bir insan maddi unsurlara karşı daha fazla eğilim içerisinde bulunuyorsa, değerlerinin tayininde bu daha fazla belirleyici olur. Buna karşılık, maneviyata eğilimi daha yüksek düzeyli ise tavır ve davranışlarında bu tür değerlerin daha fazla belirleyiciliği söz konusu olacaktır.

Bir bakıma, değerler insanların yaşamında önemli bir yer edinmişlerdir. Bu yer tayin edicilik biçiminde karşımıza çıkmaktadır. Herhangi bir kişinin bu şekilde önem verdiği hususiyetlerin kollektif olanlarınaysa, toplumsal değerler denmektedir. Bu hususlar da bir direnç noktası görevi gören türdendir. Bu tür toplumsal direnç noktaları toplumsal yapıların sigortası gibi işlev görmektedir. Bir toplumun görece başka toplumlardan ayrıldığı karakteristik vasıflarından olarak da takdim edilebilecek olan değerlerin toplumun temeli gibi olduğu anlaşılmaktadır. Bundan dolayı da, hem topluma hem de insana değen, dokunan ve söz konusu insan ve toplumların hayatında güçlü konuma sahip olan özellikli bir konu başlığı olarak değerlerin anlaşılması gereklidir.

Elbette değerlerin bir diğer özelliği de zaman ile değişim göstermesidir. Çünkü zaman içerisinde koşullar ve toplum içindeki insanlar değiştiği için değerler de bu değişimden nasibini alacaktır. Küresel sistemi tümüyle alt üst eden yeni gerçekler insan ve toplumların önem verdiği hususları da doğal olarak farklılaştıracaktır. Adına dijitalleşme de denilebilecek yeni değişimler ile özellikle yeni nesillerin değerlerinin adeta erozyona uğraması kaçınılmaz olmaktadır.

Bütün bunların yanı sıra, ülkemizi ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel olarak alt üst eden 2023 6 Şubat Depremlerinin yaşamı dönüştüren değişim etkisi de olmuştur. Bu depremlerin en fazla tahrip ettiği şehirlerden olan Malatya'da da yaşamlar pek çok açıdan dönüşüme uğramıştır. Bunun etkisiyle insanların hayata bakışı değişmiştir. Aile yapıları değişmiştir. Büyük oranda insanlar ilk planda mecburen dayanışma içerisinde bulunarak sorunu atlatmaya çalışmıştır. Daha sonraları zaman içerisinde 'ev üstünde ev olmaz' anlayışıyla insanların en yakınları kendilerine yük gelmeye başlamıştır. Bu durum hem şehirde bahçe evlerinde, hem konteynerlerde ve hem de il dışındaki akraba evlerinde insanları yordu ve kısmen birbirinden uzaklaştırdı. Bütün bu gerçekler bize değerlerimizin önemli oranda erozyona uğramış olduğu hissini yaşattı. Kaybettiğimiz maddi varlıkların yanı sıra sosyokültürel değerlerin de kaybettiklerimize eklendiğini görmüş olduk. Başka bir anlatımla, hem maddi hem de manevi kayıplarımız değer kaybı olarak kayda geçmiş oldu.

Şehrimizin dokusunun bildiğimizin çok ötesinde olduğunu görmeye başlamaktan çok derin üzüntü duymaya başladık. Üstelik hareketliliği il içinde daha fazla yaşayan Malatya'nın deprem görmeyen bölgeleri de depremde yerle bir olmuş ilçelerin etkisinde kalmaktan kurtulamadı. Akrabalık ilişkilerinin etkisiyle, uzakta yaşamak istemeyen insan figürüne sahip Malatya insanının, çoğunlukla, il içinde göç etmeyi tercih ettiğini ve hatta dışarıya gidenlerin de önemli bir kısmının depremden az zarar görmüş kırsal ilçelere sonradan geçtiğini söyleyebiliriz.

Aslında, değerlerin tümüyle yok olmadığını da kırsaldaki ilçe insanımızda da görmüş olduğumuzu söylemek doğru olacaktır. Bu ilçelerden biri olan 'Hekimhan İlçesi'nde alzheimer hastası yaşlı bir kadının kaybolması' üzerine, topyekün arayışa geçip kadının bulunması olayında değerlerin varlığını sürdürdüğüne tanık olduk.

Soğuk havada, kısa sürede, ya öleceği ya da donmaktan kaynaklı hastalanacağı düşünüldüğü için, herkesin kendi annesini aramak titizliği ile, 7'den 77'ye yola koyulması ve işbölümü ile arama yapması çok anlamlı oldu. Başlarında Hekimhan Belediye Başkanı Sayın Mehmet Şerif Yıldırım ve Eşi'nin bulunduğu Bütün Hekimhanlılar yüreklere su serpen haberin verilmesini temin eden yoğun çabayı gerçekleştirmiş oldular. Bu önemli değer bilen anlayışlarından dolayı Mehmet Şerif Yıldırım şahsında bütün Hekimhanlıları kutluyorum.

Bu hasletler artık kaybolduğunu düşündüğümüz değerlerdir. Bu hususlar, hiçbir maddi kaynakla alınamayacak kadar büyük öneme sahiptir. Zaten manevi değerleri güçlü kılan şey de başlıkta da söylediğimiz değerlerin neye değdiği sorusunun cevabında kendini ele verir. Değerler insanlığa değdiği zaman, kalbe ve gönle dokunduğu zaman bir başka güzel oluvermektedir denilebilir.

Adına insanlık dediğimiz herkese hitap eden ve herkese dokunan güzellik bu kadar olumsuz duygu ve düşüncelerle adeta içine kapanmak üzere olan bir toplumun haykırışı olarak da değerlendirilebilir. Depremin tarumar ettiği Malatya'da yıkılmamış değerler var demek oluyor. Bu durum, ayrıca, birlik ve beraberlikle insanların her engeli aşabileceğinin göstergesi olarak kayda geçmiştir. Bunun yanı sıra, bu olayın bir diğer anlattığı gerçekliğin, Hekimhan'da kriz anında insanların bütün ayrılma noktalarını bir kenara bırakıp kriz çözmeye odaklanmak konusunda iradesini ortaya koyabilmesi olduğunu söyleyebiliriz.

Bu kollektif irade ile Hekimhanlılar 'birlik şuuru etrafında toplanmak her şeye değer' biçiminde cevap vermişlerdir. Sosyolojik olarak da hem bir grup, hem bir kurum ve hem de bir toplum eğer biz duygusuna sahip olursa başarı kazanabilir. Toplumsal yapılar, elde ettiği başarı ile diğer toplumsal yapılardan daha güçlü bir yer edinme şansı yakalayabilirler. Bu durum, ayrıca, bundan sonra, Hekimhanlıların, madenleri başta olmak üzere, bütün değerlerine de sahip olmaları konusunda ışık saçacaktır, önlerini açacaktır.

Hekimhan'ın madenin tozunu yutup da bu tozun gelirinin başka diyarlara akıtılmasına itiraz edip ilçeyi rahatlatacak istihdam kaynağı olarak madenlerin rol üstlenmesini temin ettirmeleri anlamlı olacaktır. Bu olayın olduğu hafta parti ayrımı olmaksızın oluşturdukları heyetle Belediye Başkanı ile birlikte iktidar ve muhalefet milletvekillerini de yanlarına alarak Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Sayın Murat Kurum'a gidip ilçenin çarşısının kentsel dönüşümü konusunda destek sözü almaları da bu bakımdan değerlendirilebilecek hadiselerdendir ve bunlar büyük bir öneme sahiptir. İlçe kalkınması için herkesin birlikte hareket etmesi sonucunda, Hekimhan, görüntü bakımından da ilçe hüviyeti kazanabilecektir. Aslında, birlik ve beraberliğini koruyarak sorunların çözümünde ortak hareket edilebilmesi coğrafyayı vatan yapanın insan olduğunu bize anlatmaktadır. İnsanın binalardan daha önemli olduğunu ve yetişmiş insangücü potansiyelinin farkını Hekimhan'ın yaşayacağını söylemek doğru olacaktır.

Hekimhanlı ve Hekimhan ile irtibatı olan eğitimli insan kapasitesi ilçelerini ihya etmekle ilgili kafa yoran insanların bir şeyler yapması gerektiğini ve ilçelerini hak ettiği yere getirmek çabası içerisinde olmaları gerektiği ifade edilmelidir. Eğer doğru dürüst organize olunursa, hiç umulmadık yerlerde umulmadık şahsiyetler 'ben varım' diye öne çıkacak ve ilçe için irade ortaya koyacaktır.

Hekimhan'da başlatılan bu sinerjinin Malatya'nın diğer ilçeleri için de örnek alınarak gelişmeler sağlanabilmesi dileklerimle yazımı noktalamak isterim. Saygılarımla

Prof. Dr. Mustafa TALAS
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi