Afetten sonra ortaya çıkan ekolojik sistemi de etkileyen çevre ve halk sağlığı sorunlarıdır

6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde, onbinlerce vatandaşımız yaşamını yitirmiş, yüzbinin üzerinde ise yaralanma olmuştur. Depremde hayatını kaybeden vatandaşlarımızı saygıyla anıyor ve yakınlarının acılarını yürekten paylaşıyoruz. Bu depremler; ülkemiz tarihinin en büyük felaketine dönüşmüş olup, yıkılan binalar, ölümlere ve yaralanmalara sebep olduğu gibi, ayrıca başka büyük tehlikeleri de beraberinde getiriyor. Afet Yönetimi Bilimince “ikincil afet” olarak tanımlanan bu durum; asıl afetten sonra ortaya çıkan, toplumun büyük bir kesimini ve bir bütün olarak ekolojik sistemi de etkileyen çevre ve halk sağlığı sorunlarıdır.

Uluslararası Çalışma Örgütü ILO'nun ve Dünya Sağlık Örgütü'nün de üzerinde titizlikle durduğu en önemli tehlikelerden biri de hiç kuşkusuz ki bina yıkımlarda ortaya çıkan asbest ve silika gibi kanserojen tozlar, yanı sıra Cıva, Kurşun, Pcb, Pbb, Kadmiyum, Cr6, Radon Gazı, Küf Mantarı vb. gibi tehlikeli atıklardır. Asbest lifleri asbestoz, akciğer kanseri, plevral kalınlaşma ve mezotelyoma gibi ölümcül akciğer hastalıklarına neden olabilmektedir. 2005 yılında AB ülkelerinde, 2010 yılında ise ülkemizde kullanımı yasaklansa da, bu tarihten önce inşa edilen tüm yapılarda asbestin kullanıldığı tahmin edilmektedir. Yasaklandığı tarihten sonra da merdivenaltı stoklarından satılarak kullanılmaya devam edildiğine dair derin kuşkular bulunmaktadır.

DEPREM BÖLGESİNDE ÇEVRE VE HALK SAĞLIĞI ÖNLEMLERİ
BİR AN ÖNCE ALINMALIDIR

Elbette deprem nedeniyle hasar görmüş ve hatta bir bölümü çökmüş olan binaların kamu güvenliği açısından ivedilikle yıkılması elzemdir. Ancak yıkımlar sırasında gerekli çevre sağlığı ve güvenliği önlemleri de ihmal edilmemelidir. Çünkü bu tozlar rüzgârla birlikte yıkım mahallinden farklı bölgelere de taşınabilmektedir. Gerek enkaz kaldırma işlerinde, gerek yıkım süresince gerekse yıkım atıklarının (molozlarının) yüklenmesi ve taşınması sırasında tozuma oluşumunu önlemek amacıyla TS13883 standardına uygun toz bastırma donanımları ile seyyar / sabit sulama sistemlerini yıkım şantiyesinde hazır etmek, kullanmak ve molozların ıslatılması gerekmektedir.
Deprem bölgesinde salgın hastalık riskine karşı gerekli önlemler ivedilikle alınmalı uygun hijyen ortamları oluşturulmalıdır. Bozulan alt yapı ve suların kirlenmesinden kaynaklı olarak Kolera, Paratifo, Dizanteri, Sarılık/Viral Hepatit olmak üzere pek çok enfeksiyona/bulaşıcı hastalığa karşı Sağlık Bakanlığınca gerekli önlemler alınmalıdır. Bina yıkıntılarının döküleceği Enkaz Döküm Alanlarının özenle seçilmesi, bu alanlara dökülen yıkıntılardan çevreye tozların yayılmamasına dikkat edilmeli, tehlikeli atıkların ve toksik maddelerin tarım alanlarına, akarsu havzalarına, yer altı sularına karışmaması için uygun izolasyon sağlanmalıdır.
AFET BÖLGESİNDE GEREKLİ ÖNLEMLERİN ALINMASI VE OLASI ZARARLARIN TAZMİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İDARENİNDİR
Deprem bölgesinde görevlendirilen kadrolu, sözleşmeli, gönüllü veya STK ekiplerinde görev yapan tüm arama kurtarma çalışanlarının, ayrıca bölgeye gönderilen yardımların dağıtımı, çadır-konteyner kurulumu, hasar tespit, enkaz kaldırma vb. tüm hizmetleri yürüten resmi, özel veya gönüllülük temelinde çalışan her insanın bu tehlikelere karşı korunması idarenin sorumluluğundadır.
Bunun için gerekli İş Sağlığı ve Güvenliği önlemlerinin alınmasından, alınmayan önlemler nedeniyle ileride yaşanabilecek sağlık sorunlarından kaynaklı zararların tazmininden İdare olarak AFAD(Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı), Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı müştereken sorumludurlar. Bölgede asbeste maruz kalacaklar için kullanılması hayati öneme sahip Kişisel Koruyucu Donanımlar; FFP2 (N95), FFP3 (N99) tipi toz maskeleri tek kullanımlık Tyvek tulum (Tip 5/6 tulum), iş eldiveni, gözlük, çizme gibi malzemelerin yeteri sayıda dağıtılmasından ve mevzuatta belirtildiği şekilde kullanılmasından yine aynı kurumlar sorumludur.
ÇALIŞANLARI MUHTEMEL TEHLİKELERE KARŞI KORUMAK İDARENİN ANAYASAL GÖREVİ VE SORUMLULUĞUDUR

İdarenin sorumluluğu, idarenin işlem ve eylemleri ile kişilere verdiği zararın, idarece tazmin edilmesidir. Söz konusu tazminat sorumluluğu, hizmet kusuru ve kusursuz sorumluluk esaslarına dayanmaktadır. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 2, 5, 17, 18, 50, 56 ve 60. Maddelerine istinaden, iş sağlığı ve güvenliği hakkının, deprem bölgesinde çalışanlarının tümüne uygulanması Anayasanın eşitlik ilkesi gereğidir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun 2/2-b Maddesi, konusunda gerekli adımlar atılarak, bu madde yürürlükten kaldırılıp, Anayasaya aykırılık giderilmelidir. Çünkü “afet acil durumların müdahale hizmetleri”; afetten sonraki bütün hizmetleri kapsamakta olup, (TAMP Planında 26 Çalışma Grubu) bu hizmetleri sürdüren yüzbinlerce resmi ve özel kuruluş çalışanları ile gönüllüleri de ilgilendirmektedir.
AFET ACİL DURUMLARIN MÜDAHALE HİZMETLERİNİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAPSAMI DIŞINDA TUTMAK,
AKLA, BİLİME VE ANAYASANIN EŞİTLİK İLKELERİNE AYKIRIDIR

Deprem bölgesinde bulunan resmi, özel, gönüllü olarak çalışmakta olan yüzbinlerce insanı, iş sağlığı ve güvenliği biliminin temel ilkelerinden ve 6331 sayılı Kanunun koruma ve güvencesinden mahrum bırakmak, ileride telafisi mümkün olmayacak sorunlara ve büyük mağduriyetlere sebep olacaktır. Bu nedenle, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile özellikle yerel yönetim çalışanları, asbest maruziyeti ve korunma önlemleri hakkında gerekli eğitimden geçirilmelidir. Bu konuda bizler de desteğe hazırız.
Aklı, bilimi ve kamu yararını temel ilke edinerek; konuyu Türkiye kamuoyunun ilgi, bilgi ve dikkatine sunuyoruz. İnsan hayatını, çevre ve halk sağlığını temel öncelik olarak gören aşağıdaki kurumlar olarak sürecin takipçisi olacağımızı, basına ve kamuoyuna saygı ile duyururuz.
YAPI-YOL SEN GENEL MERKEZİ
(YOL, YAPI, ALTYAPI, ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK, AFAD VE TAPU VE KADASTRO KAMU EMEKÇİLERİ SENDİKASI)

ASBEST SÖKÜM UZMANLARI DERNEĞİ,

ASBEST VE TEHLİKELİ ATIKLAR DERNEĞİ

TÜRKİYE ASBEST MAĞDURLARI GRUBU