Birleşik Kamu İş 'Halkın Enflasyonu' Araştırması

Ekonomi yönetiminin “soğan depolarına baskın” gibi yöntemlerle gıda fiyatlarındaki artışları kontrol etmeye dönük girişimleri sonuç vermedi ve gıda fiyatlarındaki enflasyon kasım ayında da yükselerek devam etti. Gıda fiyatlarında kasım ayında ortalama yüzde 2,33 oranında bir artış yaşanırken, kasım sonu itibariyle son bir yıllık dönemdeki artış ise yüzde 51,88’i buldu.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun ar-ge birimi KAMUAR’ın, Ankara’daki pazar ve marketlerden düzenli olarak derlediği fiyatları esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının kasım ayı sonuçları, dar ve sabit gelirliler üzerindeki gıda enflasyonu baskısının artmaya devam ettiğini gösteriyor. Vatandaşların gıda karşısındaki satın alma gücü son bir yılda yarıya yakın azaldı.

Tüketim harcamaları araştırmaları, en yoksul yüzde 10’luk kesimin harcadığı her 100 liranın 31 lirasını gıda için yaptığını, en zengin yüzde 10’luk kesimin 100 liralık harcaması içerisinde gıdanın aldığı payın ise 13 lirada kaldığını gösteriyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar yoksulların bütçesini zenginlere göre çok daha derinden etkiliyor.

KAMUAR’ın araştırmasına göre Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 17,9 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 22,4’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 13,4’ü buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,5 lirası tereyağı dışındaki yağlara,10,8 lirası meyveye, 15,1 lirası sebzeye, 6,1 lirası şeker, reçel, bal gibi gıda ürünlerine, 3,1 lirası çay ve kahveye, 3,6 lirası alkolsüz içeceklere, 2,2 lirası ise diğer gıda maddelerine ayrılıyor.

Bu arada TÜİK’in araştırmalarına göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et balık ve deniz ürünleri meydana getiriyor. 

Türkiye’de başta hayvancılık olmak üzere tarım sektörünün üretimindeki artışın, talep artışının gerisinde kalması, bazı ürünlerde üretimin azalması, üreticiyle tüketici arasındaki zincirde yer alan aracıların yüksek kar oranları ve diğer nedenlerle gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan yoksul kesimler görüyor.

Kasım ayında,  ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre yüzde 1,18 oranında artış yaşanırken, et ve canlı hayvan ithalatı yapılarak fiyatları kontrol altına alınmaya çalışılan et-balık harcamalarında yüzde 1,16 oranında artış kaydedildi.

Kasımda süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamalarında ise yüzde 0,07 oranında azalış yaşanırken, katı ve sıvı yağ fiyatlarında yüzde 0,74 oranında düşüş oldu.

Meyve harcamalarının yüzde 1,39 oranında azaldığı kasım ayında sebze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 11,97 oranında artış kaydedildi.. 

Bakliyat fiyatları yüzde 1,61 oranında azalırken, salça, zeytin, bal, çay tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarında da yüzde 3,97 oranında artış yaşandı.

OCAK-KASIM 2018 DÖNEMİ

Araştırmaya göre 2018 yılının ilk 11 aylık döneminde gıda harcamalarında yaşanan toplam artış ise yüzde 45,98 olarak gerçekleşti. Bu dönemde ekmek, un, bulgur v.b harcamalar yüzde 30,31,oranında artarken, et-balıkta yüzde 23,98 oranında fiyat artışı gözlendi. Süt ve süt grubu ürünlerin fiyatlarında yüzde 31,44,  yağ fiyatlarında yüzde 21,77, meyve fiyatlarında yüzde 64,33 artış gözlendi. Sebze fiyatlarında yüzde 147,75 oranında artış kaydedilirken bakliyat fiyatları da yüzde 2,49 oranında yükseldi.  Son 11 ayda diğer gıda maddelerinin fiyatlarında ise ortalama yüzde 21,78 oranında artış oldu.

SON BİR YIL

            Kasım sonu itibariyle son bir yıllık dönemde ise gıda harcamalarında ortalama yüzde 51,88 oranında artış gözlendi.

Bu dönemde ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 30,6, et-balık fiyatlarında 23,66, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatları yüzde 40,26 oranında artış kaydedildi.  Son bir yılda katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 19,31 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 32,17 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 216,81 oranında artış gösterdi.  Bakliyat fiyatları yüzde 4,98,  diğer gıda fiyatları ise yüzde 26,05 oranında arttı.

Hatem DENKTAŞ

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Malatya Temsilcisi

Eğitim İş Sendikası Malatya Şube Başkanı